-
1 кирегә бәрү
= кирегә сугу отдава́ть/отда́ть (о ружье, орудии) -
2 кирегә
нареч.1) обра́тно, наза́д (подвернуться, побежать, поползти)2) перен. в ху́дшую сто́рону (о развитии, изменениях)үзгәрдең син: яхшы якка түгел - кирегә — измени́лся ты не в лу́чшую, а в ху́дшую сто́рону
•- кирегә сугу
- кирегә ишү
- кирегә санау
- кирегә чигендерү
- кирегә чигү••кирегә алу — см. кирегә бору 1)
кирегә әйләнү — см. кирегә китү 1)
кирегә кагу — не одобря́ть, не подде́рживать; отверга́ть
кирегә сукалау (саплау, тырнау, бутау, җөпләү) — см. кирегә бору 1)
- кирегә китүкире кирегә саплар — (посл.) у упря́мца свои́ до́воды
-
3 кирегә ишү
спорт. таба́нить -
4 кирегә
-
5 кирегә
нар. 1) назад, обратно 2) перен.в худшую сторону, в плохую сторону, к худшему -
6 кирегә сугу
-
7 кирегә бору
1) истолкова́ть по-друго́му; переина́чивать ( чьи-то слова), говори́ть обра́тное2) измени́ть в ну́жном направле́нии ( разговор) -
8 кирегә китү
1) ухудша́ться, станови́ться ху́же (о состоянии здоровья, об условиях жизни, отношениях и т. п.)2) регресси́ровать, приходи́ть/прийти́ в упа́док (о развитии культуры, общественного строя и т. п.)3) не кле́иться, не ла́диться, ши́ворот-навы́ворот ( о делах) -
9 кирегә санау
мат. обра́тный счёт -
10 кирегә чигендерү
1) понуд. от кире чигенү2) в разн. знач. оса́живать/осади́ть (лошадь, толпу, противника) -
11 кирегә чигү
-
12 тәртәне кирегә бору
-
13 тәртәне кирегә каеру
-
14 kiregä
-
15 кире
1. прил.1)а) в разн. знач. обра́тный (рейс, билет, маршрут и т. п.)кире якка китү — пойти́ в обра́тном направле́нии
кире юл — обра́тный путь
кире саннар мат. — обра́тные чи́сла
кире пропорциональ зурлыклар — обра́тно пропорциона́льные величи́ны
б) обра́тный, попя́тныйкирехәрәкәт — обра́тное (попя́тное) движе́ние
кире йөреш — шахм. обра́тный (попя́тный) ход
2) в разн. знач. отрица́тельный (ответ, результат, герой и т. п.)кире йогынты ясау — оказа́ть отрица́тельное влия́ние
кире корылма — физ. отрица́тельный заря́д; см. тж. тискәре
3) перен.а) своенра́вный, упря́мый, стропти́вый; ерши́стый, норови́стый; несгово́рчивый (человек, сосед, попутчик) || упря́мец, упря́мицакире һәрвакыт кирегә сукалар — (посл.) букв. упря́мец всегда́ бу́дет про́тив паха́ть
б) норови́стый, с но́ровом ( о лошади); упря́мый ( о животных)4) оборо́тный, изна́ночныймайканың кире ягы — изна́ночная сторона́ ма́йки
5) лингв. уступи́тельный2. нареч.кире иярчен җөмлә — уступи́тельное прида́точное предложе́ние
1) ( о движении) обра́тно, наза́д, вспять (плыть, улететь, повернуть, поехать и т. п.)кире куу — гнать (отогна́ть) обра́тно
кире борылып килү — верну́ться наза́д
кире качу — бежа́ть обра́тно
вакытны кире борып булмый — вре́мя не повернёшь вспять
үткән эш кире кайтмый — (погов.) что прошло́, того́ не вернёшь (букв. то, что бы́ло, не вернёшь обра́тно)
2) обра́тно, наза́д (отдать, вернуть, выкупить и т. п.)кире алу — взять обра́тно
кире урынына кую — положи́ть обра́тно на ме́сто
хатны кире җибәрү — отпра́вить обра́тно письмо́
кире соратып алу — потре́бовать наза́д
•- кире алу
- кире әйләнеп кайту
- кире әйләнү
- кире баштан
- кире башы белән
- кире беткән
- кире бору
- кире вакланма
- кире гамәл
- кире кагу
- кире сугу
- кире кагылгысыз
- кире кагылмаслык••кире кайтарылу — экон. окупа́емость
кире кайтмый торган җиргә китү — отпра́виться на тот свет
кире китеш — регре́сс, деграда́ция
кире китү — см. кирегә китү 1)
кире кырыккан — см. кире беткән 1)
кире (кирегә) сөйләү — говори́ть проти́вное, не подде́рживать; см. тж. кирегә бору 1)
кире сугу — сбива́ть/сбить с то́лку; ср. тж. кире чөй кагу
кире сурәт физ. — изображе́ние перевёрнутое (обра́тное)
кире тәре — груб.; прост. упря́мец
кире тору — отказа́ться (от чего-л.), упря́миться
кире чакыру — см. кире кайтару 2)
кире юлга (якка) тарту (җибәрү) — сбива́ть/сбить с пути́
кире ягы белән — искажённо, в ло́жном све́те ( показывать)
- кире кайтукире як белән тору — встава́ть/встать с ле́вой (не с той) ноги́
- кире уйлау
- кире килү
- кире чигенү
- кире чөй кагу
- кире як 3. послелог; диал.по́слемоннан кире — по́сле э́того
-
16 тәртә
сущ.1) огло́бля; ды́шлотәртәгә бәйләү — привяза́ть к огло́блям
2) перен.; разг. слега́; дли́нная дуби́на•- тәртә башы
- тәртә каеру••тәртә башын чәйнәү — гры́зться, руга́ться, конфликтова́ть за́дним число́м ( когда всё уже решено)
тәртә пычрату — оплоша́ть; испо́ртить де́ло, за кото́рое взя́лся
тәртә сыну — вконе́ц расстро́иться, разла́диться ( о делах); вконе́ц испо́ртиться
тәртә төртсәң үсеп чыгарлык (китәрлек) — чрезвыча́йно плодоро́дный; плодоро́днейший (букв. тако́й, что воткнёшь ды́шло - вы́растет)
тәртә түбәнгә карау — (си́льно) ухудша́ться ( о делах), разла́диться; идти́/пойти́ к разва́лу
тәртәгә җигелү — см. җигелү 3)
- тәртә аша сикерүтәртәдән чыгу — устра́ивать/устро́ить эксце́ссы
- тәртә башлары орыну
- тәртә башлары сугылу
- тәртә буе
- тәртә буйлыгы
- тәртә сындыру
- тәртәгә аркылы килү
- тәртәгә тибү
- тәртәне бору
- тәртәне каеру
- тәртәне кирегә бору
- тәртәне кирегә каеру
- тәртәсе кыска җиректән -
17 тәртәне бору
= тәртәне каеру; тәртәне кирегә бору; тәртәне кирегә каеру1) пое́хать наза́д (букв. поверну́ть огло́бли)2) отказа́ться от на́чатого де́ла, пла́на, намере́ния3) измени́ть первонача́льное мне́ние; нача́ть во сла́ву, ко́нчить за упоко́й -
18 бәхет
сущ.1) сча́стьебәхет - көрәш ул — сча́стье - э́то борьба́
һәркемнең үз бәхете — у ка́ждого своё сча́стье
••бәхетне сатып алып булмый — погов. сча́стье на (за) де́ньги не ку́пишь
2) успе́х, везе́ние, уда́ча, бла́го (на работе, в жизни, в учёбе и т. п.)аның тормышында бәхет һәрвакыт юлдаш булды — в жи́зни ему́ всегда́ сопу́тствовала уда́ча
3)а) в знач. вводн. сл. бәхетең твоё сча́стьебәхетең, үзең бирдең, югыйсә... — твоё сча́стье, сам отда́л, а то бы...
бәхетең, әтиеңә әйтмәдем әле, югыйсә... — твоё сча́стье, отцу́ ещё не сказа́ла, а то бы...
б) бәхеткә, бәхеттән к сча́стью, на сча́стьеминем бәхеткә (бәхеттән), машина килеп чыкты — на моё сча́стье, появи́лась маши́на
••бәхет алга (бәхет бару) — име́ть уда́чу за уда́чей
бәхет басу (бәхет җиңү) — повезти́ безл.
бәхет капкасы ачылды (бәхет ишеге ачылды) — уда́ча улыбну́лась
бәхет йолдызы (бәхет кояшы) — поэт. исто́чник сча́стья, звезда́ сча́стья
бәхет кошы — миф. пти́ца сча́стья, жар-пти́ца
бәхет кирегә китү — потерпе́ть неуда́чу; не повезти́
бәхет сынау — испыта́ть сча́стье, рискну́ть на сча́стье
бәхет эше — де́ло слу́чая
бәхете җиңү — посчастли́виться, повезти́ безл.
бәхетең бар икән — везёт же тебе́
бәхеткә каршы — к сча́стью
бәхеткә туры килү — посчастли́виться
-
19 йон
1. сущ.1) шерсть (овечья, козья, верблюжья); руно́ ( у овец); во́лосы || шерстяно́й; волосяно́й || обраба́тывающий шерсть, шерстяно́йкөзге йон — шерсть осе́нней стри́жки
язгы йон — шерсть весе́нней стри́жки
йон тетү (язу) — чеса́ть (трепа́ть) шерсть
йон эрләү — прясть шерсть, шерстопряде́ние
йон мае — шерстяно́й жир
йон сагызы — шерстяно́й воск
йон тузаны — шерстяна́я (шёрстная) пыль
йон катламы — волосяно́й покро́в
2) шерсть (пря́жа, ни́тки)ак йоннан оекбаш бәйләү — вяза́ть носки́ из бе́лой ше́рсти (пря́жи)
йон йомгагы — мото́к ше́рсти
күлмәклек йон алу — купи́ть отре́з ше́рсти на пла́тье
4) ворс, начёс ( на тканях и трикотажных изделиях)а) шерсто-йон бирүче хайваннар — шерстоно́сные живо́тные
йон тетү (язу) бинасы (урыны) — шерстобо́йня, шерстобо́йка, шерстоби́тня
йон эрләү фабрикасы — шерстопряди́льная фа́брика
йон туку станоклары — шерстотка́цкие станки́
йон юу бинасы (урыны) — шерстомо́йка, шерстомо́йня
йон юу цехы — шерстомо́йный (шерстомо́ечный) цех;
б) шерсте-йон хәзерләү — загото́вить шерсть, шерстезагото́вка
йон хәзерләү хуҗалыклары — шерстезаготови́тельные хозя́йства
6) перо́каз йоны — гуси́ное перо́
тавык йонын йолку — ощи́пывать пе́рья ку́рицы
2. прил.йонын койган кош — по́длинь
шерстяно́й (костюм, шарф)йон тукымалар — шерстяны́е тка́ни
- йон алу- йон бете
- йон бөртеге
- йон җеп
- йон коелу
- йон кою
- йон көясе
- йон тарагыч
- йон тараучы
- йон теткеч
- йон язгыч
- йон тетүче
- йон язучы
- йон чолгау
- йон ыштыр
- йон чыгару
- йон чыгу
- йон эрләүче
- йон югыч
- йон юучы
- йоны коелган••йон батыр — хвасту́н, шалопа́й; бахва́л прост.
йон йөрәк — трус; боязли́вый (букв. шерстяно́е се́рдце)
йон да юк, сөт тә юк — ни молока́ ни ше́рсти; как от козла́ молока́
йон куну — попра́вить свои́ дела́, хозя́йство
йон уңаена (ятышына) сыпыру (сыйпау, сөйләү) — гла́дить, погла́дить кого по ше́рсти (по шёрстке)
йоннан төрмәгән — не из дурако́в; себе́ на уме́
йонсыз мендәргә яткыру — обвести́ вокру́г па́льца (букв. уложи́ть на поду́шку без пе́рьев)
йонын кабарту — пы́житься, нахо́хлиться, щети́ниться
йонын кирегә сыпыру — гла́дить, погла́дить про́тив ше́рсти (шёрстки), не по ше́рсти (не по шёрстке)
йонын сыйпалау (сыйпаштыру) — лицеме́рить, притво́рно хвали́ть (букв. погла́живать шерсть)
-
20 пире
сущ.1) миф. злой дух ( представленный в образе многоголовой змеи), краду́щий младе́нцев с колыбе́липире килмәсен дип, бишеккә тимер кую — класть в колыбе́ль кусо́к желе́за, что́бы не приближа́лся дух пире́
2) перен.; бран. чёрт, сатана́, нечи́стый дух ( о противном человеке)син сөйлисең пирегә, пире сөйли кирегә — (погов.) говори́шь ему́, нечи́стому ду́ху, а он тебе́ - напереко́р
- 1
- 2
См. также в других словарях:
борылу — 1. Хәрәкәт юнәлешен кирегә яки икенче якка үзгәртү 2. Икенче якка әйләнү; гәүдә торышын үзгәртү 3. (Бору). БОРЫЛЫП КАЙТУ – Чыккан урынга кире кайту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөгү — 1. Дуга сыман итеп яки почмакландырып кәкрәйтү, очларын бер берсенә якынайтып сыгылдыру. Бөгеп ясау, эшләү 2. Буыннан өлешчә бәкләү (әгъзаларны) 3. Ию (үсеп утырган агачны, башны һ. б.) 4. Кирегә бөкләп, кайтарып тегү (тукыма читен) 5. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ишеп — Күп булып, оеш оеш булып яңгыр и. ява 3. күч. Бер эшкә тотынып та аны башкарып чыкмау, эшне бозу, юкка чыгару ишкәнсең икән 4. күч. Кыйнау. II. ИШҮ – Бауны, җепне яки җеп сыман нәрсәне ныклык өчен берничә катлы итеп үрү. III. ИШҮ – 1. Көймәне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
реверслау — Машинаның хәрәкәт юнәлешен кирегә таба үзгәртү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сүтелү — 1. (Сүтү) 2. күч. Уңышсызлыкка дучар булу, кирегә китү, начарлану (эш, ният һ. б. ш. тур.) тормыш бер эзгә төшкән кебек иде, озакка бармады, тагын сүтелде … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тискәреләнү — 1. Киреләнү, карышу, сүз тыңламау, чыгымчылау 2. күч. Кирегә, артка китү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тупчу — 1. Тукыманың сизрәгән, тишелгән яки ертылган урынын җеп белән еш еш һәм кат кат чорнап, урап тегү. Чат кат чәнчеп тегү 2. Бау очын сүтелмәслек итеп кирегә үрү яки үрем арасына очларын яшереп үрү 3. Укмаштыру төймәне элек тире, йон чүпрәктән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
